काठमाडौं । अभिनेत्री मनिषा कोइराला फिल्म उद्योगमा आएको तीन दशकभन्दा बढी भइसक्यो । उनले बलिउड यात्रा सन् १९९१ मा सुभाष घईको फिल्म सौदागरबाट सुरु गरेकी थिइन् र त्यसअघि सन् १९८९ मा नेपाली फिल्म ‘फेरि भेटौंला’मा अभिनय गरिसकेकी छन् ।

उनी पूर्वप्रधानमन्त्री विश्वेश्वरप्रसाद कोइरालाकी नातिनी हुन् । उनको क्रेडिटमा धेरै हिट फिल्म रिलिज भए । क्यान्सर जितेकी मनिषा एक सशक्त महिला र धेरै क्षेत्रमा सफल महिला समेत हुन् । लैंगिक सशक्तीकरणलाई छनोट गर्ने स्वतन्त्रता भएको भन्दै उनी पछिल्लो समय महिलाहरू बहुमुखी काममा निपुण भएको बताउँछिन् । महिलाले आफूले गर्न सक्ने पेसा छानेमा सफलता मिल्ने उनको धारणा छ ।

अमेरिकामा रिलिज भएको झण्डै एक वर्षपछि मनिषा अभिनित फिल्म ‘इण्डिया स्वीट्स एण्ड स्पाइसेज’ यो साता बेलायतमा रिलिज भएको छ । फिल्ममा मनिषालाई गृहिणीको रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ जो कलेजको समयमा एक गतिशील नारीवादी थिइन्, तर उनी आफ्नो बच्चाबाट त्यो पहिचान लुकाउन चाहन्छिन् ।

फिल्ममा सोफिया अली, ऋष शाह र आदिल हुसेन पनि छन् । यस अन्तर्वार्तामा उनले नारीवादबारे आफ्नो विचारदेखि हजुरआमा र गृहिणीको पर्याप्त सशक्तीकरण नगरिकन विभेद गरिएको भन्नेबारेमा उनले कुरा गरेकी छन् ।

के कथित गृहिणी महिलाहरु नारीवादी हुन सक्दैनन् ? तपाईंको दृष्टिकोण के छ ?

निश्चित रूपमा म नारीवादलाई ब्राकेट (कोष्ट)मा राखेको कुराप्रति विश्वास गर्दिनँ । म महसुस गर्छु कि कुनै पनि महिला जसको आत्मसम्मान र मर्यादा छ । यदि ऊ सशक्त छ (यो सबै) हुन सक्छ । घरेलु महिलामा सशक्तीकरण नहुनुको सम्पूर्ण अवधारणा मसँग मेल खाँदैन । मेरी हजुरआमाले मेरी आमा र आमाले उनका बुहारीहरूलाई कसरी घोडा चढ्ने, शास्त्रीय गायन गर्ने र नाच्नेबारे सिकाउनुभएको थियो ।

उहाँहरुले बुहारीलाई शिक्षा पनि दिनुभयो र महिलाको समूह पनि बनाउनुभयो जसले छिमेकीको घरमा गएर अन्य महिलालाई भान्साबाट बाहिर निकाल्न सुझाव दिए ।

महिलाले आफूले चाहेको काम गर्न सक्छन् । आज महिलाहरू बहुकार्य गर्न पूर्ण रूपमा सक्षम छन् । म पनि एउटा कुरा भन्न चाहन्छु, यो पूर्णतया महिलाको छनोटमा हुनुपर्छ । केही महिलाहरू छन् जो घरमा मात्र बस्न चाहन्छन् र श्रीमती र आमा बन्न चाहन्छन् ।

मलाई लाग्दैन किनकि मसँग करिअर छ र उनीसँग छैन । यसको मतलब उनी निम्न छिन् । मलाई लाग्छ यो पूर्णतया उनको छनोट हो । मेरो लागि यो विभाजन अलि पुरानो संस्कारबाट आएको हो । मलाई लाग्छ समाजले अझ बढी यात्रा गरिरहेको छ र पुरुषले पनि बच्चालाई हुर्काउन र गृहिणी बन्नमा समान रूपमा योगदान गरिरहेका छन् । यो महिलाको मात्र काम होइन, यो पति वा पुरुषको पनि काम हो ।

फिल्म ‘इण्डिया स्वीट्स एण्ड स्पाइस’ र तपाईंको भूमिकाबारे बताउनुहोस् न ।

मेरो क्यारेक्टरले आफ्नो विगत लुकाइरहेको छ । मेरो पात्रले वर्तमान परिदृश्यलाई महत्व दिएकी छन् । उनी आफ्नो जीवन ठीकठाक चलिरहेको ठान्छिन् । यदि जीवनको अर्थ यही हो भने म मेरो उत्कृष्ट मेहनत दिनेछु । ती पात्र अचानक फरक महिलाको रुपमा बदलिइन् । आफ्नी छोरी आएपछि उनले आफ्नो वास्तविक आत्मा र अतीत पत्ता लगाउन जमर्को गर्छिन् ।

मलाई लाग्छ कि यसले मलाई विश्वव्यापी दृष्टिकोण राख्न मद्दत गरेको छ । मेरो घर विश्व राजनीति, म्याराथन, शास्त्रीय नृत्य र संगीतको वार्तालापले भरिएको हुन्थ्यो । मेरी आमा सांस्कृतिक नर्तक हुनुहुन्थ्यो, त्यसैले संगीत, नृत्य, राजनीति र हामीसँग धेरैको मिश्रण थियो । यसले मलाई जीवनमा फरक दृष्टिकोण दियो । म जीवनलाई एक आयामबाट देख्दिनँ, त्यसैले मेरो विश्व दृष्टिकोण अलि फरक छ, जीवनलाई हेर्ने दृष्टिकोण अलि फरक छ ।

अभिनय पेसाले क्षितिजलाई पनि फराकिलो बनाउँछ किनभने तपाईंले संसारका विभिन्न भागबाट धेरै मानिसलाई भेट्नुहुन्छ, यसले मलाई जीवनलाई फराकिलो क्षितिज, फराकिलो तरिकाले हेर्न मद्दत गरेको छ ।

तपाईंले धेरै क्षेत्रमा करिअर बनाउन प्रयास गर्नुभएको छ । एक महत्वाकांक्षी डाक्टरदेखि मोडल, अभिनेत्री र लेखकसम्मको यात्रा । यी यात्रामा कस्ता घुम्ती आए ?

मैले ३० वर्ष पहिले अभिनय सुरु गरेको थिएँ । सायद मेरो लागि अभिनय गर्नु सबैभन्दा सजिलो छ किनभने म यति लामो समयदेखि गरिरहेको छु । निःसन्देह म गतिशील र कठिन पात्रमा काम गर्न रुचाउँछु । यदि उत्पादन राम्रो छ भने जस्तोसुकै चुनौती आओस्, मलाई काम गर्न आपत्ति छैन । म एक मेहनती मान्छे हुँ, म सधैं मिहिनेती नै हुँदै आएकी छु । चुनौतीबाट पछि हट्दिनँ । लेखनको तुलनामा यो अलि सजिलो छ ।

मैले क्यान्सरसँग लड्दा लेखन नोटहरू थुपार्न थालें । म रोगलाई निको पार्नुपर्छ भन्ने व्यक्ति बन्न चाहन्थेँ । किनभने मैले त्यो खोज्ने प्रयास गरें र धेरै फेला पार्न सकिनँ । म व्यावसायिक लेखक होइन र मलाई यो काम गर्न मद्दत चाहिन्छ । लेखनको लागि मैले व्यावसायिक सहयोग लिएँ । सघाउने मेरा साथी पनि थिए । लेखन पक्कै अभिनय भन्दा बढी चुनौतीपूर्ण भएको छ, किनकि यो नयाँ थियो र मलाई थाहा छैन कि म यसलाई करिअरको रूपमा लिन्छु कि छैन, तर मैले प्रक्रियाको आनन्द उठाएको छु । एक समय म डाक्टर बन्न चाहन्थें, तर मलाई लाग्दैन कि म कहिल्यै यो बाटोबाट अघि बढ्न सक्छु ।

तपाईंले हिन्दी फिल्ममा मन पराउने महिला को-को हुनुहुन्छ ?

विभिन्न समयमा धेरै महिला आएका छन् । धेरैजसो अभिनेत्री किनभने मलाई थाहा छ यो प्रतिस्पर्धा कत्तिको कडा छ, यो पेसा कस्तो छ, र यो पुरुष संसारमा सबै बाधा पार गर्न कति मेहनती, चलाख र बुद्धिमान हुनुपर्छ । एक वा दुईको नाम मात्र लिनुको सट्टा, म भन्न चाहन्छु कि यस पेसामा ती महिलाले आफ्नो बुद्धि र विवेकसहित यहाँ टिक्न सके । कतिपय सौन्दर्य र प्रतिभाले मात्र टिक्न सकेनन् ।

२० वर्षीया मनिषा कोइरालालाई तपाईंले दिनुहुने एउटा सल्लाह के हो ?

मेरो सूचीमा धेरै चीजमध्ये, प्रमुख कुरा यो एउटा हुनेछ कि कसैले (तपाईंलाई माया गर्ने) कुनै निश्चित बाटोमा नहिंड्नुस् भनेको छ भने युवावस्था छँदा नहिंड्नुस् । जब म सानो थिएँ, म आधारभूत रूपमा विनाकारण विद्रोही थिएँ । मैले भर्खरै विश्वास गरें ‘ठीक छ, म खस्नेछु र म मेरा गल्तीहरूबाट सिक्नेछु र म अगाडि बढ्नेछु ।’ आज, मलाई यो समयको बर्बादी हो जस्तो लाग्छ ।

फोर्ब्स म्यागजिनमा प्रकाशित अन्तर्वार्ताको भावानुवाद